به نقل از «قدس آنلاین»

بازپس گیری مقالات ایرانی در سطح جهانی/ آیا هنوز تولید مقاله مهم است؟

تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۷۹۷۶۸

ریترکشن (Retraction)، یا باز پس گیری مقالات چاپ شده، روشی برای آگاهی‌بخشی به مخاطبان و خوانندگان مقالات است تا نشان دهد اگرچه مقاله چاپ شده، اما به دلیل وجود اشکالات اساسی در محتوای نوشته شده، آن مقاله بازپس گرفته می‌شود.

به تازگی، یازده مقاله از پژوهشگران ایرانی ریترکت یا بازپس گرفته شدند. تمام این مقالات در مجله «Health Science Reports» که زیر مجموعه انتشارات وایلی (Wiley) است، منتشر شده بودند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

انتشار این خبر موجب عکس العمل‌های بسیاری از سوی استادان و پژوهشگران ایرانی شد. بسیاری از پژوهشگران دلیل تولید مقالات جعلی یا بازپس گیری مقالات در سطح جهانی را در نتیجه اهمیت دادنِ بیش از حد به کمیت و تعداد مقالات نوشته شده برای بدست آوردن ارتقای علمی و پذیرفته شدن به‌عنوان هیئت علمی در دانشگاه‌های ایران می‌دانند. آن‌ها معتقد هستند که گاهی اهمیت دادن افراطی نسبت به موضوع مقاله نویسی، نه تنها دانشگاه‌ها و مراکز علمی را از اصل علم و علم آموزی دور می‌کند، بلکه سبب ترویج کارخانه‌های مقاله سازی و در مواردی نیز موجب روی آوردن پژوهشگران به مقوله تقلب و جعلی سازی در پروسه نوشتن مقاله‌ها می‌شود. 

در سال ۱۳۹۵، انتشارات «الزویر» ۲۶ مقاله نویسندگان ایرانی را به دلیل تقلب در داوری از مجلات خود حذف کرد. «نیچر» نیز در همان سال ۵۸ مقاله نویسندگان ایرانی را به خاطر جعل علمی و دستکاری نویسندگان، تعلیق کرد. 

در گزارشی که اکتبر ۲۰۱۸ در نشریه «ساینس» منتشر شد، عنوان شد که در معیار نسبت تعداد مقالات ریترکت‌شده به ازای مقالات منتشر شده، ایران جایگاه اول را در بین کشورهای جهان دارد و بر اساس ژورنال JKMS که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، از نظر مقالات ریترکت شده، ایران در رتبه  اول، چین در رتبه دوم و ترکیه در رتبه سوم قرار دارد. همچنین بر اساس رتبه بندی موجود در پایگاه Web of Science، از هر ۱۰ هزار مقاله، به ترتیب کشورهای مصر، ایران، کره جنوبی، چین و هند بیشترین  تعداد مقالات ریترکت شده را در سال های ۱۹۷۸ تا ۲۰۱۳ دارا هستند.

در این خصوص، هاشم داداش‌پور، معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس سازمان امور دانشجویان ، اظهار کرد: معمولا مقاله‌هایی که پس گرفته می‌شوند در بین تمام کشورهای دنیا وجود دارند و این موضوع تنها مختص به ایران نیست. پس گرفتن مقاله‌ها مشمول دو نوع می‌شود؛ یک نوع محتوایی است و دیگری به شکل و ساختار مقاله مربوط می‌شود. در واقع، در تمام دنیا پژوهشگران با قصد این کار را انجام نمی‌دهند و از میان پژوهشگران تنها تعداد محدودی وجود دارند که بخواهند خلاف اخلاق علمی قدم بردارند. 

مقالات ریترکت شده یک پدیده جهانی است

وی با اشاره به موضوع دستکاری کردن یکی از روسای دانشگاه معروف آمریکا در محتوای یک مقاله، افزود: چنین مقاله‌ای «بازپس گرفته شد» یا به اصطلاح «ریترکت شد» و همین موضوع موجب شد این رئیس دانشگاه مجبور به استعفا از سمت خود در دانشگاه شود. این اتفاق نشان می‌دهند که این موضوع ممکن است هم در میان پژوهشگران مشهور و هم در میان پژوهشگرانی که زیاد شناخته شده نیستند اتفاق بیفتد. پس باید قبول کنیم که این یک پدیده جهانی است و محدود به ایران نیست. انجام آن گاهی ناشی از غفلت پژوهشگری است که ممکن است به اندازه کافی توجه و تمرکز نداشته باشد و بخشی هم مربوط به اخلاق غیر حرفه‌ای است که ممکن است تعداد محدودی از پژوهشگران به آن روی بیاورند. 

معاون وزیر علوم ادامه داد: اما آن چیزی که در ایران و دنیا مطرح است این است که ما باید تا جایی که می‌توانیم جایگاه علمی خود را در دنیا ارتقا دهیم، زیرا اعتبار علمی کشور در جهان وابسته به سطح کمی و کیفی مقالات برمی‌گردد. طبیعی است که هر چقدر انتظار داریم مقالات کمی رشد کنند به همان اندازه هم انتظار داریم مقاله‌های کیفی‌ رشد کنند. 

ایران در رتبه ۱۴ جهانی از نظر تولید مقالات علمی

رئیس سازمان امور دانشجویان با بیان این نکته که ایران رتبه ۱۴ جهانی را به دلیل تولید مقالات علمی در دنیا دارد، ادامه داد: علاوه بر این، تعداد استنادها به مقاله‌های پژوهشگران ایرانی هم به همان اندازه رشد پیدا کرده و این نشان دهنده این است که در حوزه مقالات، ایران در جهان نه تنها از نظر کمی، بلکه در کیفیت هم رشد چشمگیری داشته است. چرا که هر اندازه استناد به مقاله‌ها بیشتر شود نشان دهنده آن است که کیفیت علمی آن کشور در سطح جهانی است. خوشبختانه از نظر سطح کیفی و کمی مقاله‌های تولید شده، ایران رشد بسیار خوبی داشته و پژوهشگران ایرانی در جایگاه بسیار خوبی را در جهان قرار دارند.

وی افزود: رشد علمی را نباید متوقف کرد، باید به آن اهمیت داد و در نهایت آن را تبدیل به دانش، فناوری و محصولی کنیم که بر زندگی مردم تاثیر گذار باشد. باید بدانیم که این سرنوشت محتوم هر کشوری است که می‌خواهد در فضای علمی گام بردارد. 

باید بتوانیم «مرجعیت علمی» خودمان را پس بگیریم

داداش پور با تاکید بر این نکته که در ایران بحث مرجعیت علمی وجود دارد، به توضیح درباره «مرجعیت علمی» پرداخت و یادآور شد: وقتی صحبت از مرجعیت علمی می‌شود، به این معناست که ایران دارای جایگاهی شود که کشورهای دیگر به آن رجوع کنند. در واقع، منظور از «مرجعیت علمی ایران»، رسیدن به آن موقعیتی است که دیگران به علم ایران رجوع کنند. در این مورد هم سرنوشت محتوم ما این است که جایگاه علمی خودمان را در سطح جهانی ارتقا بخشیم. پس در عین حال که ما باید مراقب باشیم که این رشد علمی منجر به آسیب در حوزه علمی نشود(مقالات بازپس گرفته شده هم بخشی از آن است)، باید اجازه دهیم رشد علمی ایران به شکلی صورت پذیرد که ما در گام اول و در آینده نزدیک جزء ۱۰ کشور نخست جهان از نظر علمی شویم و در آینده نه چندان دور باید بتوانیم مرجعیت علمی خودمان را پس بگیریم. 

آیا همچنان تعداد مقالات مهم است؟

وی در پاسخ به این پرسش که آیا همچنان تعداد مقالات، معیاری برای سنجش علمی استادان، پژوهشگران و فاکتوری برای جذب هیئت علمی در ایران خواهد بود یا خیر، گفت: بله، زیرا یک استاد علاوه بر آموزشی که به آن مشغول است، حتما باید کار پژوهشی هم انجام دهد و کار پژوهشی هم در خروجی‌ها و شکل‌های متعددی خود را نشان می‌دهد. اگر بررسی کنید، متوجه می‌شوید که تعداد مقالات بازپس گرفته شده در آمریکا هم کمتر از ایران نیست، پس مقالات بازپس گرفته شده امری طبیعی است و محدود به ایران نیست. بنابراین، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری معتقد است که یکی از خروجی‌های ارزشمند اساتید می‌تواند مقالات علمی باشد. 

در وزارت علوم کمیته‌ای وجود دارد به نام «کمیته اخلاق در پژوهش»، در واقع در تمام دانشگاه‌های ایران این کمیته اخلاق وجود دارد و معمولا به چنین بحث‌های رسیدگی می‌کنند تا وجود تعداد معدودی از افراد یا مقالات علمی، باعث آسیب به جریان علمی کشور نشود. همچنین، علاوه بر کمیته‌های اخلاق، کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها و کمیته انضباطی وزارت علوم هم وارد این بحث می‌شود و در این رابطه، ما به تازگی رساله فردی را که اخلاق علمی را رعایت نکرده را رد کردیم. بنابراین دقت و مراقبت از سوی وزارت علوم وجود دارد تا مباحث علمی به نحوی پیش رود که علاوه بر اینکه جریان سالم علمی تقویت می‌شود، از حرکت‌های غیر اخلاقی در حوزه علمی نیز جلوگیری شود.

گفتنی است مقالات ریترکت شده (باز پس گرفته شده) یک پدیده جهانی است و مختص به ایران و پژوهشگرانی ایرانی نیست، اما پیدا کردن رتبه ایران در میان کشورهایی با مقالات ریترکت شده، نکته‌ای بسیار حایز اهمیت است، چرا که اصالت و درستی پژوهش‌های منتشر شده به لحاظ محتوا و فرم، می‌تواند در دستیابی به مرجعیت علمی کشور و مواردی از جمله میزان استنادها به پژوهش‌های انجام شده و اعتبار و رتبه علمی پژوهشگران، مراکز علمی و دانشگاه‌های کشور بسیار تاثیرگذار باشد. امید می‌رود که با اتخاذ سیاست‌ها و رویکردهای نوین در وزارت علوم و مراکز علمی کشور از انجام اقدامات غیر اخلاقی و غیر حرفه‌ای از جمله نوشتن و گسترش جعل مقالات علمی، جلوگیری و با آن‌ها مقابله شود.

منبع: خبرگزاری ایسنا

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: پژوهشگران ایرانی بازپس گرفته شد تعداد مقالات سطح جهانی پس گرفته شده مقالات علمی مرجعیت علمی دانشگاه ها وزارت علوم ایران نیست علمی کشور منتشر شد مقاله ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۷۹۷۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هزار و ۵۰۰ قلم محصول فناورانه در نمایشگاه «ایران اکسپو» ارائه شد

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناوری بین‌الملل معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری همزمان با برگزاری نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ در خانه نوآوری و فناوری ایران توانمندی‌های صادراتی فناوران نخبه کشورمان را در عرصه‌های مختلف به نمایش گذاشت که سبب گشودن دریچه بزرگ صادراتی به روی دانش‌بنیان‌ها شد.

امیرحسین میرآبادی رئیس مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علنی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری گفت: طی این چند روز شاهد برگزاری مهم‌ترین و بزرگترین رویداد صادراتی جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه توانمدی‌های صادراتی (ایران اکسپو) بودیم. هدف اصلی نمایشگاه، معرفی و نمایش آخرین دستاورد‌ها و محصولات ایرانی برای مجموعه‌های خارجی است.

به گفته وی، این رویداد بستر و ظرفیت خوبی را برای ارائه توانمندی شرکت‌ها و صنایع ایرانی به کشور‌های مختلف دنیا در قالب بازدید هیأت‌های تجاری فراهم کرده و آی‌هیت نیز به عنوان بستر اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان در این نمایشگاه نقش موثری را ایفا کرد.
وی نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور را یکی از بخش‌های بسیار مهم در حوزه تعاملات بین‌المللی خواند و افزود: بدون شک دستاورد‌های درخشان علمی کشورمان و صنعتی سازی این دستاورد‌ها طی سال‌های گذشته ظرفیتی بی نظیر را برای رشد صادرات ایران فراهم کرده است. نمایشگاه اکسپو با معرفی این تولیدات و دستاورد‌ها به بازار جهانی نقش به سزایی در جهش شرکت‌های دانش بنیان خواهد داشت.

به گفته رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در ایران اکسپو، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی حضور فعالی داشتند و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به نسبت دوره پیشین، رشد ۴۰ درصدی را تجربه کردند.

میرآبادی ادامه داد: در این نمایشگاه، ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان با توانمندی صادراتی، دستاورد‌های علمی و فناورانه خود را به نمایش گذاشتند.
وی، این رشد را تنها از منظر کمی ندانست و به رشد کیفی محصولات نیز اشاره کرد و افزود: در ششمین نمایشگاه ایران اکسپو کیفیت و تنوع محصولات دانش‌بنیان ایرانی نیز تقویت چشم‌گیری داشت؛ در نمایشگاه ایران اکسپوی امسال هزار و ۵۰۰ محصول فناورانه حوزه‌های مختلف به نمایش درآمده است.

به گفته وی، این نمایشگاه علاوه بر اینکه ظرفیت و فرصت بی نظیری را به صنعتگران و شرکت‌های دانش بنیان ایرانی برای معرفی خود به بازار‌های هدف جهانی و مشتریان بین المللی کالا و خدمات آنها می‌دهد، بستر بی نظیری برای نمایش فرهنگ و تمدن ایرانی به شرکت کنندگان خارجی و همچنین ایجاد و توسعه دیپلماسی فرهنگی و همچنین علمی بین ایران و دیگر کشور‌های جهان به شمار می‌آید.

پر رنگ شدن اقتصاد دانش‌بنیان در سبد اقتصاد کشور

وی ضمن اشاره به رشد سه برابری صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲، گفت: سال گذشته میزان صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان دو میلیارد دلار را رد کرد که نویدبخش اتفاقات بسیار خوبی از جمله نقش آفرینی بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کلان کشور است.
میرآبادی ادامه داد: هدف ما در سال ۱۴۰۳ ادامه این مسیر با قوت بیشتر است. در همین راستا موضوع حمایت از تنوع بخشی به مقاصد صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان، ایجاد بازار‌های جدید، رفع موانع پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه صادرات و توسعه بازار بین‌الملل از جمله ظرفیت‌هایی است در دستور اقدام قرار داده‌ایم.

وی افزود: امید است در پایان سال ۱۴۰۳ شاهد رشد ۵۰ درصدی صادرات دانش‌بنیان‌ها به نسبت سال ۱۴۰۲ باشیم.

میرآبادی در بخش پایانی سخنان خود، حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در تعاملات خارجی را سبب ارتقا جایگاه جمهوری اسلامی ایران در تعاملات بین‌المللی و شناخته شدن بیشتر کشورمان به عنوان یک کشور پیشرفته فناور دانست و بیان کرد: این موضوع مورد توجه و تاکید بسیار رئیس جمهوری اسلامی ایران هم قرار گرفت و در افتتاحیه نمایشگاه اکسپو نیز به این موضوع اشاره داشت.

انتهای پیام/